تکه ای از متن پایان نامه :
و هذا قد اصاب فی الاراده و اخطا فی الفعل و هذا المعنی بقوله ( ع ) : رفع عن امتی الخطاء و … » یعنی در خطا ، شخصی انجام اقدام نیکی را اراده می کند اما خلاف آن در خارج تحقق می یابد و خطا تلانما در اراده پدید آمده و سپس اقدام به صورت خطا محقق می گردد. این همان اشتباه یا جهل مرکب می باشد و این معنی را عده ای از نویسندگلن حقوقی هم به کار برده اند. [1]
7 – 3 – 2 – گفتار هفتم – مقایسه جهل با نیسان
و بالاخره واژه دیگری که ممکن می باشد مرتبط با کلمه جهل و اشتباه می باشد ، کلمه نیسان می باشد و در حدیث « رفع » هم از آن یاد شده می باشد. « نیسان » در لغت به معنای فراموشی می باشد. در کتاب مفردات راغب آمده می باشد. [2]
« النیسان ترک الانسان ضبط ما استودع اما لضعف قلبه و اما عن غفلة و اما عن قصد حتی ینحذف عن القلب ذکره »
پس می توان گفت میان نیسان و جهل به لحاظ مفهومی تفاوت هست که جهل و نیسان هر دو در عنصر بی اطلاعی از حکم یا موضوع مشترک اند ، اما جهل گاهی مسبوق به علم می باشد و گاهی مسبوق به علم نیست که صورت اول را نیسان هم می گویند. [3] پس اصطلاح جهل اعم از نیسان می باشد. فرق دیگری که گفته اند و در کتب اهل سنت آمده ، این می باشد که می گویند [4] نیسان به گونه قهری عارض بشر می گردد ، به نحوی که ناسی قدرت دفع آن را ندارد ، بر خلاف جهل که به وسیله علم و کسب آگاهی امکان غلبه بر آن هست ، از این رو در زمنیه حکم و معذور بودن جهل و نیسان تفاوت می باشد که ناسی در انجام فعلش به اجماع فقها معفوست. به خلاف جهل که اختلافی می باشد و به گونه کلی میان قاصر و مقصر از یک طرف در معذور بودن تفاوت قایلند.
[1]– محمصائی ، دکتر صبحی ، قوانین فقه اسلامی ، ج 2 ، ص 152
[2]– راغب اصفهانی ، ابوالقاسم الحسین بن محمد ، مفردات الفاظ القرآن ، ص 803
[3]– بجنوردی ، حسن ، القواعد الفقهیه ، ج 1 ، ص 86
[4]– سیوطی ، عبدالرحمن جلال الدین ، الاشباء و النظائر ، ج 1 ، ص 166 و 174
دانلود رایگان فایل دموی این پایان نامه(فقط حاوی ده صفحه از صفحات پایان نامه با فرمت ورد):
